W latach sześćdziesiątych nowozelandzki terapeuta R. McKenzie, opracował program badania i leczenia pacjentów, głównie z dolegliwościami lędźwiowego i szyjnego odcinka kręgosłupa. Podzielił zaburzenia kręgosłupa na trzy główne grupy, uwzględniając przyczynę i stopień zmian zwyrodnieniowych w obszarze kręgosłupa i głównych stawów. Trzy zespoły zaburzeń, tzw. zespoły:

Zespół strukturalny – dotyczy zaburzeń postawy ciała, a więc struktur tkankowo - stawowych, które nie są w żaden sposób uszkodzone, a tylko nadwyrężone statycznym przeciążeniem (np. długotrwałym, niedbałym siedzeniem; dotyczy najczęściej osób wykonujących prace biurowe, umysłowe).

Zespół dysfunkcyjny – w sytuacji gdy statyczne przeciążenie obejmuje tkanki i struktury uszkodzone w jakiś sposób, n. poprze zrosty, przykurcze, zbliznowacenia, itp.

Zespół strukturalny – w głównej mierze właśnie na nim koncentruje się metoda; ma on związek ze strukturami znajdującymi się wewnątrz segmentu kręgowego (krążek międzykręgowy, pierścień włóknisty) oraz zewnątrz segmentu (stawy międzywyrostkowe, zrosty okołokorzeniowe), w zależności od mechanizmu uszkodzenia oraz wzorca bólowego, terapia opiera się na dobraniu odpowiedniego ruchu leczniczego.

Autor metody opracował program postępowania leczniczego, w którym oprócz technik, wykonywanych przez terapeutę, ważny jest sam ruch pacjenta, ćwiczenia i autoterapia do domu. W ćwiczeniach dominują pozycje niskie, głownie leżenie. Ruchy czynne powtarzane są wielokrotnie w różnych płaszczyznach, ale w ściśle określonym kierunku, nie powodującym bólu. Dużą wagę przykłada się do zaleceń, które chronią kręgosłup przed kolejnymi urazami i przeciążeniami. McKenzie stawia bardzo duży nacisk na profilaktykę.
Metoda chwalona wśród terapeutów ze względu na szczegółowy wywiad i badanie kliniczne.

Metoda ta jest bardziej koncepcją usprawniania pacjentów z chorobami neurologicznymi niż typową, kolejną metodą rehabilitacji. Przeznaczona szczególnie dla osób po udarze mózgu z jednostronnym niedowładem. Na początku terapii przeprowadzany jest dokładny wywiad stanu obecnego chorego (ruch, percepcja, itd.) i powstałych przez to anomalii czuciowych i ruchowych, dzięki któremu dobiera się indywidualne techniki terapeutyczne.

Koncepcja ta obejmuje również pomoc i wskazówki dla rodziny i opiekunów w pierwszym stadium hemiplegii. A więc pielęgnacja chorego, układanie na stronie porażonej, na stronie zdrowszej, sposoby ubierania, przebieranie, karmienie, itp. Z czasem terapia centralizuje się na samym chorym w jego pierwszych samodzielnych czynnościach dnia codziennego. Fizjoterapeuta w trakcie terapii wypracowuje u hemiplegia „wyższe” pozycje w zaczynającej się spastyce, by umożliwić samodzielne siedzenie na łóżku, w wózku, przy stole, podczas jedzenia, czy ubierania się. W trakcie usamodzielniania się pacjenta od 24 h opieki rodziny, fizjoterapeuta przygotowuje ciało i układ nerwowo – mięśniowy poprzez odpowiednie techniki, do ponownego poruszania się, chodzenie, powrotu do życia w społeczeństwie.
Koncepcja NDT – Bobath w kolejnych latach objęła również dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym (MPD).

I tu podobnie, jak w przypadku hemiplegii, pracuje się tzw. punktami kluczowymi. Punkty kluczowe są to specyficzne obszary ciała, z których można wpływać na napięcie mięśni ciała i wzorce ruchowe. Rozróżnia się punkty kluczowe bliższe (mostek, bark, miednica) i dalsze (staw skokowy, kłąb kciuka, paluch.
Koncepcja NDT – Bobath to stale poszerzająca się wiedza i praktyczne wskazówki, zarówno dla fizjoterapeutów, chorych i ich rodzin. Metoda, która wciąż się rozwija i poszukuje, jak najlepszych rozwiązań w terapii, bazując na coraz lepiej rozumianej i poznawanej dziedziny nauki - neurofizjologii.

PNF

(Prioprioceptive Neuromuscular Facilitation) – proprioreceptywna nerwowo – mięśniowa facylitacja.
Twórcami metody byli fizjoterapeutka Maggie Knott oraz fizjolog dr Herman Kabat. Główne założenie terapii to facylitacja (torowanie, ułatwianie) ruchów stymulując w odpowiedni sposób układ nerwowo – mięśniowy. Aby tego dokonać wykorzystuje się bodźce: eksteroreceptywne (przez skórę ,oczy, słuch), jak i proprioreceptywna (przez układ ruchu).

Terapeuta wykorzystuje szereg stymulacji, np. dotykową przez kontakt manualny na skórze pacjenta, wizualną przez kontakt wzrokowy, werbalną, gdy krótko i rzeczowo opisuje ruch, jaki zaraz będzie wykonywał. Pobudzanie proprioreceptorów, które znajdują się w mięśniach, ścięgnach, w torebkach stawowych, następuję poprzez rozciągnięcie („stretch”) grupy mięśni, co daje również odpowiedni ruch w stawie i napięcie struktur miękkich.

Elementami metody są wzorce ruchowe („pattern”). Wzorce te są zapożyczone z ruchów naszego codziennego życia, wykonywanych jednocześnie w trzech różnych płaszczyznach. Np. zginanie bądź prostowanie, odwodzenie lub przywodzenie, rotacja wewnętrzna/ rotacja zewnetrzna, tak że ruchy wykonuje się diagonalnie i spiralnie.
Kolejnym elementem jest opór. Terapeuta stawia ruchom pacjenta odpowiedni do obecnego stanu opór, tak by poprowadzić (torować, facylitować, ułatwiać).

Irradiacja, to kolejny element metody PNF. Polega na przechodzeniu (promieniowaniu) siły z mocniejszych grup mięśni na słabsze. Przykładem może być pacjent po świeżej operacji kolana: na początku terapii ćwiczy więc kończynami zdrowymi i tułowiem celem przekazywania napięcia mięśni na zoperowaną nogę.
Celem tej metody jest wyeliminowanie patologicznych wzorców ruchu, normalizacja napięcia mięśniowego, wzmocnienie mięśni, rozciąganie odpowiednich grup mięśniowych.

Techniki, jakimi posługuje się fizjoterapeuta, dobrane są indywidualnie do potrzeb i etapu rehabilitacji każdego pacjenta.

„Rhytmic initiation”- przede wszystkim wykorzystywana, dla nauczenia pacjenta całego i nowego dla niego ruchu na początku terapii,
„Rhytmic stabilisation” – technika, która ma za zadanie poprawić koordynacje, stabilizację i optymalną siłę mięśniową,
„Dynamic reversal” – celem jest zwiększenie siły, koordynacji ruchowej, większego zakresu ruchu w stawie,
„Hold – relax” – terapeuci wykorzystują tę technikę, by eliminować ból,
„Contract – relax” – dla zwiększenia zakresu ruchu, zmniejszenie napięcia w niebolesnym stawie,
„Combination of isotonics” – przy problemach z deficytami siły mięśniowej i koordynacji ruchu,
„Timing for emphasis” – akcentowanie kolejności ruchu, np. statyczne napięcie silniejszych mięśni, dynamiczne ruchy słabszych grup mięśniowych.

W zależności od specyfiki schorzenia, pacjent może ćwiczyć na macie, w łóżku, w wózku inwalidzkim, jak również na sali rehabilitacyjnej w pozycjach siedzących, stojących, przy poręczach, na schodach. Wszystko to zależy od indywidualnych potrzeb naszego pacjenta.
PNF wykorzystywany jest do pracy z pacjentami w chorobach układu nerwowego ośrodkowego (niedowład kończyn w skutek urazów, guzów mózgu, po udarze, uszkodzenie rdzenia kręgowego, ataksja, SM, MPD); w ortopedii – po operacjach kręgosłupa, w zmianach zwyrodnieniowych stawów kończyn i kręgosłupa); w traumatologii – po złamaniach, uszkodzeniach mięśni, ścięgien, więzadeł, amputacjach, urazach sportowych, przykurczy stawów po długim unieruchomieniu).

TERAPIA MANUALNA

Terapia manualna zajmuje się ręcznym badaniem i leczeniem zaburzeń czynności układu ruchu oraz określeniem przyczyn, które do nich doprowadziły. Obejmuje stawy (np. ograniczenie ruchomości), mięśnie (miogelozy), więzadła (niewydolność), a także złożone wzorce ruchowe, czyli stereotypy wykonywanych przez człowieka codziennych ruchów (oddechowych, postawy, poruszania się), jak również profilaktykę dolegliwości ze strony układu ruchu. Narzędziem badania jest wzrok, palpacja (wyspecjalizowane w latach praktyki terapeuty czucie powierzchowne i głębokie) oraz wykonywanie specyficznych ruchów biernych w ramach technik terapeutycznych.

Stosowane leczenie manualne rekami terapeuty jest przypuszczalnie tak stare, jak długo ludzkość odczuwała bóle w narządzie ruchu. Jest bowiem najbardziej naturalnym, najbardziej „ludzkim” sposobem przynoszenia ulgi w cierpieniu jednemu człowiekowi rekami drugiego człowieka.
Terapia manualna ma za zadanie znaleźć zaburzenie, które powoduje określoną dysfunkcję, a następnie usunąć do granic możliwości i zapobiec następstw w organizmie. Dysfunkcje te (zaburzenia, bariery ruchowe) dotyczą konkretnych struktur morfologicznych:

- w przypadku stawów – bariery ruchomości (zablokowania),
- w przypadku mięśni – bariery rozciągliwości przykurczonych włókien mięśniowych,
- w przypadku więzadeł, powięzi i tkanki podskórnej – bariery napiętych, przykurczonych struktur łącznotkankowych,
- w przypadku nerwów – bariery przesuwalności względem tkanek otaczających,
- w przypadku punktów maksymalnej bolesności i punktów spustowych, stref komórkowo – bólowych, blizn – bariery przepływu płynów tkankowych i wymiany substancji biochemicznych czy bioelektrycznych;

Kiedy więc pojawia się w gabinecie rehabilitacyjnym pacjent z dolegliwością bólową narządu ruchu, terapeuta dokonuje badania i leczenia według określonego schematu, by diagnoza i terapia były jak najbardziej precyzyjne i na celowane na problem, z którym pacjent się zwrócił. Terapeuta zbiera wywiad, z którego dowiaduje się o aktualnych dolegliwościach, dotychczasowym przebiegu, informacje dotyczące ogólnego stanu zdrowia, warunków socjalno – rodzinnych pacjenta. Po czym następuje właściwe badanie. A więc w pierwszej kolejności oglądanie, badanie palpacyjne (a wiec dotykowo sprawdza się skórę, tkankę podskórną, mięśnie, ścięgna, kości, stawy, nerwy i naczynia). Terapeuta wykonuje w zależności od potrzeby testy neurologiczne, naczyniowe, testy prowokacyjne, lokalizacyjne, i oporowe oraz szczegółowe badanie ruchu w poszczególnych stawach. Następnie zdiagnozowany pacjent, po wykluczeniu medycznych przeciwwskazań i po wykonaniu całościowego badania rozpoczyna wstępne leczenie. Po którym jeśli dolegliwości bólowe się zmniejszają - potwierdzają, że terapia jest nacelowana na jego problem. W przypadku, gdy dolegliwości nie zmniejszają , wraca się do badania i poszukuje bardziej specyficznie powodu bólu.

Terapia manualna obejmuje swym leczeniem głownie stawy obwodowe (biodro, kolano, łokieć) oraz stawów kręgosłupa. Dotyczy:
- zmian w stawach międzykręgowych oraz w krążku międzykręgowym,
- „zablokowania” – przez co rozumiemy zakleszczenie (uwięźnięcie) fałdu błony maziowej w stawie międzykręgowym, przemieszczenie fragmentu krążka międzykręgowego, segmentalny lub międzysegmentalny skurcz mięśni oraz sklejenie struktur łącznotkankowych,
- zespołów korzeniowych,
- dysfunkcji górnego i dolnego szyjnego odcinka kręgosłupa,
- zespołów piersiowych,
- dysfunkcji lędźwiowego odcinka kręgosłupa,
- dysfunkcji stawów krzyżowo – biodrowych, itd.

Terapia manualna wchodząca w skład medycyny manualnej to prężnie rozwijająca się dziedzina nauk medycznych. Szkolenia i kursy obejmują zarówno lekarzy, jak i coraz liczniejsza grupę fizjoterapeutów pracujących w Europie.